สมเด็จพระเจ้าบรมวงศ์เธอ พระองค์เจ้าดิศวรกุมาร กรมพระยาดำรงราชานุภาพ

moo2010

สมเด็จพระเจ้าบรมวงศ์เธอ พระองค์เจ้าดิศวรกุมาร กรมพระยาดำรงราชานุภาพ

[url=http://th.wikipedia.org/wiki/%E0%B9%84%E0%B8%9F%E0%B8%A5%E0%B9%8Crince_Damrong_Rajanubhab.jpg][/url] สมเด็จพระเจ้าบรมวงศ์เธอ พระองค์เจ้าดิศวรกุมาร กรมพระยาดำรงราชานุภาพ

ข้อมูล วันประสูติ 21 มิถุนายน พ.ศ. 2405 วันสิ้นพระชนม์ 1 ธันวาคม พ.ศ. 2486 พระอิสริยยศ สมเด็จพระเจ้าบรมวงศ์เธอ พระองค์เจ้าดิศวรกุมาร กรมพระยาดำรงราชานุภาพ ฐานันดร พระองค์เจ้า พระบิดา พระบาทสมเด็จพระจอมเกล้าเจ้าอยู่หัว มารดา เจ้าจอมมารดาชุ่ม ลายพระอภิไธย [url=http://commons.wikimedia.org/wiki/Fileamrong_Rachanuphap_-_Sign_-_001.jpg][/url]

สมเด็จพระเจ้าบรมวงศ์เธอ พระองค์เจ้าดิศวรกุมาร กรมพระยาดำรงราชานุภาพ (21 มิถุนายน พ.ศ. 2405–1 ธันวาคม พ.ศ. 2486) เป็นพระราชโอรสองค์ที่ 57 ในพระบาทสมเด็จพระจอมเกล้าเจ้าอยู่หัว ประสูติแต่เจ้าจอมมารดาชุ่ม เมื่อวันเสาร์ แรม 9 ค่ำ เดือน 7 ปีจอ ตรงกับวันที่ 21 มิถุนายน พ.ศ. 2405 พระองค์ยังทรงเป็นต้นราชสกุลดิศกุล

พระประวัติประสูติสมเด็จพระเจ้าบรมวงศ์เธอ พระองค์เจ้าดิศวรกุมาร กรมพระยาดำรงราชานุภาพ เป็นพระราชโอรสพระองค์ที่ 57 ในพระบาทสมเด็จพระจอมเกล้าเจ้าอยู่หัว ประสูติแต่เจ้าจอมมารดาชุ่ม ภายในพระบรมมหาราชวัง เมื่อวันที่ 21 มิถุนายน พ.ศ. 2405 พระองค์ได้รับพระราชทานพระนามจากสมเด็จพระบรมชนกนาถเมื่อวันสมโภชเดือน โดยมีรายละเอียดว่า[1]

"สมเด็จพระปรเมนทรมหามงกุฎ พระจอมเกล้าเจ้าแผ่นดินสยามผู้พระบิดา ขอตั้งนามกุมารบุตรที่เกิดแต่ชุ่มเล็กเป็นมารดานั้น และซึ่งคลอดในวันเสาร์ แรม 9 ค่ำ เดือน 7 ปีจอจัตวาศกนั้น ว่าดังนี้ พระเจ้าลูกเธอ พระองค์เจ้าดิศวรกุมาร นาคนาม ขอจงเจริญชนมายุ วรรณ สุข พล ปฏิภาณ สรรพสิริสวัสดิพิพัฒนมงคลทุกประการ สิ้นกาลนานต่อไปเทอญ"

ชาววังโดยทั่วไป เรียกกันว่า "พระองค์ดิศ" โดยพระบาทสมเด็จพระจอมเกล้าเจ้าอยู่หัวทรงนำเอานามของพระอัพภันตริกามาตย์ (ดิศ โรจนดิศ) ซึ่งเป็นบิดาของเจ้าจอมมารดาชุ่มมาตั้งพระราชทาน เนื่องจากทรงพระราชดำริว่าท่านเป็นคนซื่อตรง[2]
ทรงศึกษาพระองค์ทรงเริ่มเรียนหนังสือไทยชั้นต้นจากสำนักคุณแสงและคุณปาน ราชนิกุล ในพระบรมมหาราชวัง ทรงศึกษาภาษาอังกฤษในโรงเรียนหลวง ซึ่งมีมิสเตอร์ ฟรานซิส ยอร์ช แพตเตอร์สัน เป็นพระอาจารย์

• พ.ศ. 2418 เมื่อมีพระชนม์ได้ 13 พรรษา ได้ผนวชเป็นสามเณรที่วัดพระศรีรัตนศาสดาราม สมเด็จกรมพระยาปวเรศวริยาลงกรณ์ เป็นพระอุปัชฌาย์ และประทับจำพรรษาที่วัดบวรนิเวศวิหาร
• พ.ศ. 2420 ทรงสำเร็จการศึกษาจากโรงเรียนนายร้อยทหารบก ได้รับพระราชทานยศเป็นนายร้อยตรีทหารมหาดเล็ก บังคับกองแตรวง พระชนมายุได้ 15 ปี
  

สิ้นพระชนม์เมื่อวันที่ 1 ธันวาคม พ.ศ. 2486 ที่วังวรดิศ สมเด็จพระเจ้าบรมวงศ์เธอ กรมพระยาดำรงราชานุภาพ สิ้นพระชนม์ รวมพระชนม์มายุได้ 81 พรรษา
ได้ทรงประกอบพระกรณียกิจด้านต่าง ๆ และทรงเป็นที่ไว้วางพระราชหฤทัยในพระบาทสมเด็จพระจุลจอมเกล้าเจ้าอยู่หัว ถึงขนาดตรัสชมพว่า ทรงเป็นเสมือน "เพชรประดับพระมหาพิชัยมงกุฎ"
พระกรณียกิจ
สมเด็จพระเจ้าบรมวงศ์เธอ กรมพระยาดำรงราชานุภาพ ทรงฉายกับ เจ้าจอมมารดาชุ่ม ในรัชกาลที่ 4

• พ.ศ. 2422 ได้รับพระราชทานยศเป็นนายร้อยโท ผู้บังคับการทหารม้า ในกรมทหารมหาดเล็กและในปีเดียวกันนี้ได้รับพระราชทานยศเป็น นายร้อยเอก ราชองค์รักษ์ประจำพระองค์พระบาทสมเด็จพระจุลจอมเกล้าเจ้าอยู่หัว พระชนมายุได้ 17 ปี
• พ.ศ. 2423 ได้รับพระราชทานยศเลื่อนเป็นนายพันตรี ผู้สนองพระบรมราชโองการ ว่าการกรมทหารมหาดเล็ก
• พ.ศ. 2424 โปรดเกล้าฯ ให้ย้ายไปสังกัดกรมทหารปืนใหญ่ ซึ่งเรียกกันในสมัยนั้นว่า "กรมกองแก้วจินดา" ทรงจัดตั้งโรงเรียนพระตำหนักสวนกุหลาบ
• พ.ศ. 2425 ผนวชเป็นพระภิกษุ ณ วัดพระศรีรัตนศาสดาราม โดยสมเด็จพระมหาสมณเจ้า กรมพระยาปวเรศวริยาลงกรณ์ เป็นพระ อุปัชฌาย์ และประทับจำพรรษาที่วัดนิเวศธรรมประวัติ จังหวัดพระนครศรีอยุธยา
• พ.ศ. 2428 โปรดเกล้าฯ ให้ย้ายไปเป็นผู้บังคับการทหารมหาดเล็ก และได้รับพระราชทานยศเป็นนายพันโท
• พ.ศ. 2429 โปรดเกล้าฯ พระราชทานพระสุพรรณบัฎ และทรงประกาศแต่งตั้งให้ดำรงพระอิสริยยศ เป็น "กรมหมื่นดำรงราชานุภาพ"
• พ.ศ. 2430 โปรดเกล้าฯ ให้เป็นผู้บัญชาการทหารบก
• พ.ศ. 2431 ได้รับพระราชทานยศเป็นนายพลตรี
• พ.ศ. 2432 โปรดเกล้าฯ ให้ย้ายจากงานฝ่ายทหารไปปฏิบัติงานทางพลเรือน ทรงเป็นผู้กำกับ กรมธรรมการ
• พ.ศ. 2433 โปรดเกล้าฯ ให้เลื่อนขึ้นเป็นอธิบดีกรม ศึกษาธิการ
• พ.ศ. 2435- 58 โปรดเกล้าฯ ให้ดำรงตำแหน่งเสนาบดี กระทรวงมหาดไทย
• พ.ศ. 2442 โปรดเกล้าฯ ให้เลื่อนพระอิสริยยศเป็น "กรมหลวงดำรงราชานุภาพ"
• พ.ศ. 2454 โปรดเกล้าฯ ให้เลื่อนพระอิสริยยศ เป็น "กรมพระดำรงราชานุภาพ"
• พ.ศ. 2458 ดำรงตำแหน่งนายกหอพระสมุดสำหรับ พระนคร
• พ.ศ. 2466 ดำรงตำแหน่งเสนาบดีกระทรวงมุรธาธร และเป็นนายพลเอก
• พ.ศ. 2468 ดำรงตำแหน่งอภิรัฐมนตรี
• พ.ศ. 2469 ดำรงตำแหน่งนายก ราชบัณฑิตยสภา
• พ.ศ. 2472 โปรดเกล้าฯ ให้เลื่อน พระอิสริยยศเป็น "สมเด็จพระเจ้าบรมวงศ์เธอฯ กรมพระยาดำรงราชานุภาพ"
  

พระอิสริยยศ

• พ.ศ. 2405 พระเจ้าลูกยาเธอ พระองค์เจ้าดิศวรกุมาร
• พ.ศ. 2411 พระเจ้าน้องยาเธอ พระองค์เจ้าดิศวรกุมาร
• พ.ศ. 2429 พระเจ้าน้องยาเธอ กรมหมื่นดำรงราชานุภาพ (ทรงศักดินา 15000)[3]
  
  • เจ้ากรม-หมื่นดำรงราชานุภาพ (ศักดินา 600)
  • ปลัดกรม-หมื่นปราบบรพล (ศักดินา 400)
  • สมุห์บาญชี-หมื่นสกลคณารักษ์ (ศักดินา 300)
    

• พ.ศ. 2442 พระเจ้าน้องยาเธอ กรมหลวงดำรงราชานุภาพ (ทรงศักดินา 15000)
  
  • เจ้ากรม-หลวงดำรงราชานุภาพ (ศักดินา 600)
  • ปลัดกรม-ขุนปราบบรพล (ศักดินา 400)
  • สมุห์บาญชี-หมื่นสกลคณารักษ์ (ศักดินา 300)
    

• พ.ศ. 2454 พระเจ้าบรมวงศ์เธอ กรมพระดำรงราชานุภาพ อิสสริยลาภบดินทร์ สยามพิชิตินทรวโรปการ มโหฬารราชกฤตยานุสร อาทรประพาสการสวัสดิ์ วรรัตนปัญญาศึกษาพิเศษ นรินทราธิเบศบรมวงศ์อดิศัย ศรีรัตนตรัยคุณธาดา อุดมเดชานุภาพบพิตร (ทรงศักดินา 15000)[4]
  
  • เจ้ากรม-พระดำรงราชานุภาพ (ศักดินา 800)
  • ปลัดกรม-หลวงปราบบรพล (ศักดินา 600)
  • สมุห์บาญชี-ขุนสกลคณารักษ์ (ศักดินา 400)
    

• พ.ศ. 2472 สมเด็จพระเจ้าบรมวงศ์เธอ กรมพระยาดำรงราชานุภาพ อิสสริยลาภบดินทร สยามวิชิตินทรวโรปการ มโหฬารรัฐประศาสน์ ปิยมหาราชนรานุศิษย์ ไพศาลราชกฤตยการี โบราณคดีปวัติศาสตรโกศล คัมภีรพนธ์นิรุกติปฏิภาน ราชบัณฑิตวิธานนิติธรรมสมรรถ ศึกษาภิวัธปิยวาที ขันติสัตยตรีสุจริตธาดา วิมลรัตนปัญญาอาชวาศรัย พุทธาทิไตรสรณาทร พิเศษคุณาภรณ์ธรรมิกนาถบพิตร (ทรงศักดินา 35000)
  
  • เจ้ากรม-พระยาดำรงราชานุภาพ (ศักดินา 1000)
  • ปลัดกรม-พระปราบบรพล (ศักดินา 800)
  • สมุห์บาญชี-หลวงสกลคณารักษ์ (ศักดินา 500)
    

พระโอรสและพระธิดาพระองค์มีพระโอรส-ธิดาทั้งหมด 37 องค์ สิ้นชีพิตักษัยตั้งแต่ทรงพระเยาว์ก่อน 1 ปี 4 องค์ เหลือ 33 องค์
หม่อมเฉื่อย ยมาภัย
กรมพระยาดำรงราชานุภาพ กับพระธิดา คือหม่อมเจ้าหญิงพูนพิศมัย หม่อมเจ้าหญิงพิไลยเลขา และหม่อมเจ้าหญิงพัฒนายุ


พระองค์มีพระโอรส-ธิดากับหม่อมเฉื่อยทั้งหมด 10 องค์ คือ

• พันโทหม่อมเจ้าจุลดิศ ดิศกุล (พ.ศ. 2424-2490) เสกสมรสกับ หม่อมแช่ม เปาโรหิตย์
  
  • หม่อมราชวงศ์สังขดิศ ดิศกุล
    
    • หม่อมหลวงปนัดดา ดิศกุล
      
• หม่อมเจ้าอิทธิดำรง ดิศกุล (พ.ศ. 2429-2436)
• หม่อมเจ้าทรงวุฒิภาพ ดิศกุล (พ.ศ. 2432-2469) เสกสมรสกับ หม่อมราชวงศ์สอิ้ง สนิทวงศ์ และ หม่อมราชวงศ์หญิงสุทธิสอาด สนิทวงศ์
• หม่อมเจ้าหญิงแฝด
• หม่อมเจ้าหญิงแฝด
• หม่อมเจ้ารัชลาภจิรฐิษ ดิศกุล (พ.ศ. 2436-2443)
• หม่อมเจ้าหญิงพูนพิศมัย ดิศกุล (พ.ศ. 2438-2533)
• หม่อมเจ้าหญิงพิไลยเลขา ดิศกุล (พ.ศ. 2440-2528)
• หม่อมเจ้าบันดาลสวัสดี ดิศกุล (พ.ศ. 2442-2469) เสกสมรสกับ หม่อมเจ้าไตรทิพย์เทพสุต เทวกุล
• หม่อมเจ้าดิศศานุวัติ ดิศกุล (พ.ศ. 2445-2510) เสกสมรสกับ หม่อมเจ้าลุอิสาณ์ จักรพันธุ์
  

หม่อมนวม โรจนดิศพระองค์มีพระโอรส-ธิดากับหม่อมนวมทั้งหมด 5 องค์ คือ

• หม่อมเจ้าหญิงจงจิตรถนอม ดิศกุล (พ.ศ. 2429-2521)
• หม่อมเจ้าหญิงพร้อมเพราพรรณ ดิศกุล (พ.ศ. 2431-2467) เสกสมรสกับ กรมหลวงสิงหวิกรมเกรียงไกร
• หม่อมเจ้าหญิงสรรพสมบูรณ์ ดิศกุล (พ.ศ. 2436-2463)
• หม่อมเจ้าหญิงอีก 2 องค์
  

หม่อมลำดวน วสันต์สิงห์ (2420-2511)พระองค์มีพระโอรส-ธิดากับหม่อมลำดวนทั้งหมด 7 องค์ คือ

• หม่อมเจ้าพัฒนายุคุณวรรณ ดิศกุล (พ.ศ. 2440-2516)
• หม่อมเจ้าหญิงแฝด (พ.ศ. 2440)
• หม่อมเจ้าสิวลีวิลาศ ดิศกุล (พ.ศ. 2443-2535)
• หม่อมเจ้าทักษิณาธร ดิศกุล (พ.ศ. 2446-2515)
• หม่อมเจ้าพิศิษฐ์ดิศพงษ์ ดิศกุล (พ.ศ. 2448-2509) เสกสมรสกับ หม่อมสวาสดิ์ เกตุทัต
• หม่อมเจ้าสุมณีนงเยาว์ ดิศกุล (พ.ศ. 2451-ปัจจุบัน?) เสกสมรสกับ พ.อ.สุวัฒน์ วินิจฉัยกุล
• หม่อมเจ้าหญิง สิ้นชีพพิตักษัยเมื่อวันประสูติ
  

หม่อมแสง ศตะรัตน์พระองค์มีพระโอรส-ธิดากับหม่อมแสงทั้งหมด 6 องค์ คือ

• หม่อมเจ้าหญิงมารยาตรกัญญา ดิศกุล (พ.ศ. 2445-2549) สิ้นชีพิตักษัย 11 ธันวาคม 2549
• หม่อมเจ้าหญิงพรพิลาศ ดิศกุล (พ.ศ. 2447-2519) เสกสมรสกับ ชวน บุนนาค
• หม่อมเจ้าหญิงพวงมาศผกา ดิศกุล (พ.ศ. 2450-2526)
• หม่อมเจ้าศุกรวรรณดิศ ดิศกุล (พ.ศ. 2452-2519) เสกสมรสกับ หม่อมลดา อินทรกำแหง
• หม่อมเจ้าหญิงเราหิณาวดี ดิศกุล (พ.ศ. 2455-2427) เสกสมรสกับ หม่อมหลวงฉายชื่น กำภู
• หม่อมเจ้าหญิงกฤษณาพักตรพิมล ดิศกุล (พ.ศ. 2460-ปัจจุบัน?) เสกสมรสกับ หม่อมเจ้าประสพสุข ศุขสวัสดิ์
  

หม่อมเจิม สนธิรัตน์พระองค์มีพระโอรส-ธิดากับหม่อมเจิมทั้งหมด 8 องค์ คือ

• หม่อมเจ้าบันลุศิริสาณต์ ดิศกุล (พ.ศ. 2441-2455)
• หม่อมเจ้าอัปภัศราภา ดิศกุล (พ.ศ. 2446-2524) เสกสมรสกับ หม่อมเจ้าอนันตนรไชย เทวกุล
• หม่อมเจ้านิพัทธ์พันธุดิศ ดิศกุล (พ.ศ. 2448-2509) เสกสมรสกับ หม่อมรำไพ กันตามระ
• หม่อมเจ้ารัชมาลินี ดิศกุล (พ.ศ. 2451-2528) เสกสมรสกับ หม่อมเจ้าธัญญลักษณ์ ศุขสวัสดิ์
• หม่อมเจ้าอาชวดิศ ดิศกุล (พ.ศ. 2455-2518) เสกสมรสกับ พระเจ้าวรวงศ์เธอ พระองค์เจ้าศิริรัตนบุษบง
• หม่อมเจ้ากุมารีเฉลิมลักษณ์ ดิศกุล (พ.ศ. 2458-2544) เสกสมรสกับ หม่อมเจ้าเพลารถ จิตรพงศ์
• หม่อมเจ้าสุภัทรดิศ ดิศกุล (พ.ศ. 2466-2546) เสกสมรสกับ หม่อมอรพินท์ อินทรทูต
  

หม่อมอบ สุขไพบูลย์พระองค์มีพระโอรส-ธิดากับหม่อมอบเพียงองค์เดียว คือ

• หม่อมเจ้ากาฬวรรณดิศ ดิศกุล (พ.ศ. 2453-2527) เสกสมรสกับ หม่อมฉวีทิพย์ หงสนันท์
  

หม่อมหลวงหญิงใหญ่ อิศรเสนาพระองค์มีพระโอรส-ธิดากับ หม่อมหลวงหญิงใหญ่ ดิศกุล (อิศรเสนา) (บุตรีคนโตของหม่อมเทวาธิราช (หม่อมราชวงศ์แดง อิศรเสนา)) เพียง 2 องค์ คือ

• หม่อมเจ้าวีรดิศ ดิศกุล (พ.ศ. 2454-2489)
• หม่อมเจ้าพิริยดิศ ดิศกุล (พ.ศ. 2464-2543) เสกสมรสกับ หม่อมเจ้าหญิงภัทรลดา ฉัตรไชย พระธิดาใน พระเจ้าบรมวงศ์เธอ พระองค์เจ้าบุรฉัตรไชยากร กรมพระกำแพงเพ็ชรอัครโยธิน กับ เจ้าหญิงลดาคำ ณ เชียงใหม่
  

หม่อมหยาด กลัมพากรพระองค์มีพระโอรส-ธิดากับหม่อมอบเพียงองค์เดียว คือ

• หม่อมเจ้ากุมารดิศ ดิศกุล (พ.ศ. 2471-2532) เสกสมรสกับ หม่อมอุบลวรรณ เก่งธัญการ
  

นอกจากนั้นพระองค์ยังทรงมีหม่อมอีก 3 คน คือ หม่อมเป๋า หม่อมเยื้อน และ หม่อมเพิ่ม
เครื่องราชอิสริยาภรณ์เครื่องราชอิสริยาภรณ์ไทย

• เครื่องขัตติยราชอิสริยาภรณ์อันมีเกียรติคุณรุ่งเรืองยิ่งมหาจักรีบรมราชวงศ์ (ม.จ.ก)
• เครื่องราชอิสริยาภรณ์อันเป็นโบราณมงคลนพรัตนราชวราภรณ์ (น.ร.)
• เครื่องราชอิสริยาภรณ์จุลจอมเกล้า ชั้นที่ 1 ปฐมจุลจอมเกล้าวิเศษ (ป.จ.ว.)
• เครื่องราชอิสริยาภรณ์รัตนวราภรณ์ (ร.ว.)
• เครื่องราชอิสริยาภรณ์อันเป็นที่เชิดชูยิ่งช้างเผือก ชั้นสูงสุด มหาปรมาภรณ์ช้างเผือก (ม.ป.ช.)
• เครื่องราชอิสริยาภรณ์อันมีเกียรติยศยิ่งมงกุฎไทย ชั้นสูงสุด มหาวชิรมงกุฎ (ม.ว.ม)
• [url=http://commons.wikimedia.org/wiki/Fileushdi_Mala_-_Military_%28Thailand%29.png][/url] เหรียญดุษฎีมาลา เข็มศิลปวิทยา (ร.ด.ม. (ศ))[5]
• เหรียญรัตนาภรณ์ รัชกาลที่ 4 ชั้นที่ 2 (ม.ป.ร.2)[6]
• เหรียญรัตนาภรณ์ รัชกาลที่ 5 ชั้นที่ 1 (จ.ป.ร.1)
• เหรียญรัตนาภรณ์ รัชกาลที่ 6 ชั้นที่ 1 (ว.ป.ร.1)
• เหรียญรัตนาภรณ์ รัชกาลที่ 7 ชั้นที่ 1 (ป.ป.ร.1)
  

เครื่องราชอิสริยาภรณ์ต่างประเทศ

• เครื่องราชอิสริยาภรณ์เซนต์อาเลกซานดรานิวสกี ชั้นที่ 1, ประเทศรัสเซีย[7]
• เครื่องราชอิสริยาภรณ์เซนต์แอน ชั้นที่ 1, ประเทศรัสเซีย[7]
• เครื่องราชอิสริยาภรณ์นกอินทรีแดง ชั้นที่ 1, ประเทศปรุสเซีย[7]
• เครื่องราชอิสริยาภรณ์มอรีสแอนด์ลัสรัส ชั้นที่ 1, ประเทศอิตาลี[7]
• เครื่องราชอิสริยาภรณ์มงกุฏอิตาลี ชั้นที่ 1, ประเทศอิตาลี[8]
  

ราชตระกูลพระราชตระกูลในสามรุ่นของ สมเด็จพระเจ้าบรมวงศ์เธอ พระองค์เจ้าดิศวรกุมาร กรมพระยาดำรงราชานุภาพ

สมเด็จพระเจ้าบรมวงศ์เธอ พระองค์เจ้าดิศวรกุมาร กรมพระยาดำรงราชานุภาพ	พระชนก: พระบาทสมเด็จพระจอมเกล้าเจ้าอยู่หัว	พระอัยกาฝ่ายพระชนก: พระบาทสมเด็จพระพุทธเลิศหล้านภาลัย	พระปัยกาฝ่ายพระชนก: พระบาทสมเด็จพระพุทธยอดฟ้าจุฬาโลก
			พระปัยยิกาฝ่ายพระชนก: สมเด็จพระอมรินทราบรมราชินี
		พระอัยยิกาฝ่ายพระชนก: สมเด็จพระศรีสุริเยนทราบรมราชินี	พระปัยกาฝ่ายพระชนก: เจ้าขรัวเงิน
			พระปัยยิกาฝ่ายพระชนก: สมเด็จพระเจ้าบรมวงศ์เธอ เจ้าฟ้ากรมพระศรีสุดารักษ์
	พระชนนี: เจ้าจอมมารดาชุ่ม ในรัชกาลที่ 4	พระอัยกาฝ่ายพระชนนี: พระยาอัพภันตริกามาตย์ (ดิศ โรจนดิศ)	พระปัยกาฝ่ายพระชนนี: เลี้ยง
			พระปัยยิกาฝ่ายพระชนนี: ไม่ทราบ
		พระอัยยิกาฝ่ายพระชนนี: ขรัวยายคล้าย	พระปัยกาฝ่ายพระชนนี: ไม่ทราบ
			พระปัยยิกาฝ่ายพระชนนี: ไม่ทราบ

อ้างอิง

ปวันรัต

ขอบคุณคร้าบบ